Κέντρο Πληροφόρησης 

για την Ενδοοικογενειακή Βία κατά των Γυναικών 

Οι προσπάθειές σου να αλλάξει ο σύζυγός σου δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα γιατί δεν φταις εσύ, δεν κάνεις εσύ κάτι λάθος, αλλά εκείνος. Εκείνος έχει το πρόβλημα και όχι εσύ. Και δεν θα σταματήσει εκτός αν εκείνος ζητήσει βοήθεια από κάποιο/-α επαγγελματία ή αν εσύ φύγεις από αυτή τη σχέση.

Από το Φεβρουάριο του 2007 ισχύει στη χώρα μας ο νόμος για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας (Νόμος 3500/ 2006). Σύμφωνα με το Ν.3500, είναι έγκλημα αν ο σύζυγός σου σε κακοποιεί σωματικά, ψυχικά ή σεξουαλικά (για περισσότερες πληροφορίες για τις βίαιες συμπεριφορές που περιλαμβάνονται στο Νόμο βλ. σελ. 73-74 του Οδηγού «Απόδρασης» από μια Βίαιη Σχέση).

Πώς μπορείς να ενημερωθείς για τα νομικά σου δικαιώματα:

• Αρχικά, μπορείς να ανατρέξεις στις σελίδες 57-114 του Οδηγού «Απόδρασης» από μια Βίαιη Σχέση όπου μπορείς να διαβάσεις -σε απλό και κατανοητό λόγο- τι προβλέπει ο νόμος
• Δωρεάν νομική συμβουλευτική
  • μπορείς να απευθυνθείς σε φορέα που παρέχει νομική συμβουλευτική όπου μία/ένας δικηγόρος θα συζητήσει μαζί σου, θα σε ενημερώσει για το τι προβλέπει ο νόμος, για όλες τις δυνατές επιλογές που έχεις ώστε να μπορέσεις να αποφασίσεις το καλύτερο για σένα και τα παιδιά σου (αν έχεις) και θα σου εξηγήσει το πώς μπορείς να διεκδικήσεις τα δικαιώματά σου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Κάποιοι φορείς μπορεί να κάνουν νομική συμβουλευτική και τηλεφωνικά (ιδιαίτερα αν μένεις σε άλλη πόλη) ενώ άλλοι μόνο με ραντεβού (για περισσότερες πληροφορίες για το ποιοι φορείς παρέχουν δωρεάν νομική συμβουλευτική βλ. στον Οδηγό Φορέων Παροχής υπηρεσιών σε κακοποιημένες γυναίκες - αν έχεις την έντυπη μορφή του Οδηγού, βλ. την Αφίσα που περιλαμβάνει)
  • εναλλακτικά, για να μάθεις σε ποιον φορέα μπορείς να απευθυνθείς, μπορείς να καλέσεις και στη Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (αστική χρέωση) η οποία λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα, καθημερινές και Σαββατοκύριακα (δηλαδή 365 μέρες το χρόνο) παρέχοντας ενημέρωση-πληροφόρηση, τηλεφωνική συμβουλευτική/ ψυχολογική στήριξη καθώς και νομική συμβουλευτική

• Νομική εκπροσώπηση
  • Την εκπροσώπησή σου μπορεί να αναλάβει είτε ο/η ίδιος/-α δικηγόρος που σου παρείχε τη νομική συμβουλευτική είτε όχι. Ο/η δικηγόρος που θα επιλέξεις, πρέπει να είναι της απολύτου εμπιστοσύνης σου και να αισθάνεσαι ότι ενδιαφέρεται για την υπόθεσή σου.
  • αν δεν έχεις την οικονομική δυνατότητα να επιλέξεις εσύ το/τη δικηγόρο σου, μπορείς:
    • να βρεις ένα φορέα που θα σου παρέχει νομική συμβουλευτική και νομική εκπροσώπηση (νομική στήριξη) (για περισσότερες πληροφορίες για το ποιοι φορείς παρέχουν δωρεάν νομική βοήθεια βλ. στον Οδηγό Φορέων Παροχής υπηρεσιών σε κακοποιημένες γυναίκες)
    • ο νόμος σου δίνει τη δυνατότητα για «νομική βοήθεια», χωρίς να χρειαστεί να καταβάλεις χρήματα, δηλαδή σε απαλλάσσει από τα δικαστικά έξοδα και τα έξοδα δικηγόρου, συμβολαιογράφου, δικαστικού επιμελητή/-ριας. Για να ζητήσεις δωρεάν «νομική βοήθεια» πρέπει να πας στο Δικαστήριο της περιοχής της κατοικίας σου και κάνεις μια αίτηση (λεπτομέρειες για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσεις μπορείς να βρεις στο Κεφ. Δ4.3 του Οδηγού «Απόδρασης» από μια Βίαιη Σχέση).

  ---

Μπορείς να απευθυνθείς σε φορείς που παρέχουν δωρεάν ψυχολογική στήριξη όπως:

• τα Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, τα οποία παρέχουν συμβουλευτική σε γυναίκες που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας. Τέτοια Συμβουλευτικά Κέντρα υπάρχουν σε διάφορες περιοχές, όπως, Αθήνα, Ηράκλειο Κρήτης, Κέρκυρα, Κομοτηνή, Λαμία, Λάρισα, Μυτιλήνη, Ιωάννινα, Πάτρα, Σύρος και Τρίπολη.
• Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών λειτουργούν επίσης σε ορισμένους Δήμους (π.χ. Δήμος Άρτας, Θήβας, Καβάλας, Καλαμάτας, Κατερίνης, Κω, Περιστερίου, Ρεθύμνου, Σερρών και Χαλανδρίου)
• στην Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (εθνικής εμβέλειας, με αστική χρέωση) η οποία λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα, καθημερινές και Σαββατοκύριακα (δηλαδή 365 μέρες το χρόνο) παρέχοντας ενημέρωση-πληροφόρηση, τηλεφωνική συμβουλευτική/ψυχολογική στήριξη καθώς και νομική συμβουλευτική
• και σε άλλους φορείς παροχής υπηρεσιών σε κακοποιημένες γυναίκες (κυβερνητικοί φορείς και μη κυβερνητικοί)

Περισσότερες πληροφορίες για φορείς που παρέχουν δωρεάν ψυχολογική στήριξη μπορείς να βρεις στον Οδηγό Φορέων Παροχής Υπηρεσιών σε Κακοποιημένες Γυναίκες και συγκεκριμένα τους φορείς για τους οποίους σημειώνεται (με κόκκινο τετραγωνάκι) ότι παρέχουν “Συμβουλευτική/Ψυχολογική στήριξη”.

Φυσικά, εάν έχεις την οικονομική δυνατότητα μπορείς να απευθυνθείς για ψυχολογική υποστήριξη ή ψυχοθεραπεία και σε ιδιώτη ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

---

Εάν δεν υπάρχει κάποιο άλλο ασφαλές μέρος να μείνεις και δεν έχεις χρήματα, μπορείς να αναζητήσεις φιλοξενία σε κάποιο ξενώνα. Στην χώρα μας υπάρχουν κάποιοι (δυστυχώς λίγοι) Ξενώνες που έχουν δημιουργηθεί για τη δωρεάν φιλοξενία κακοποιημένων γυναικών που αποφασίζουν να φύγουν από το σπίτι τους αλλά δεν έχουν πού αλλού να μείνουν. Η διεύθυνση αυτών των ξενώνων είναι απόρρητη για την ασφάλεια των γυναικών που διαμένουν εκεί. Αλλά ακόμη κι αν εντοπίσει ο σύζυγός σου τον Ξενώνα, το προσωπικό δεν θα του επιτρέψει να μπει μέσα.

Στους ξενώνες αυτούς μπορείς να πάρεις και τα παιδιά σου μαζί. Υπάρχει ωστόσο ένας περιορισμός στην περίπτωση που το παιδί είναι αγόρι (ενώ για τα κορίτσια δεν υπάρχει τέτοιος περιορισμός). Αν δηλαδή το παιδί είναι αγόρι, μπορείτε να φιλοξενηθείτε μαζί στον ξενώνα μόνο στην περίπτωση που το παιδί είναι μικρότερο από μια ορισμένη ηλικία, η οποία διαφέρει από ξενώνα σε ξενώνα (συνήθως το επιτρεπτό όριο είναι μέχρι 12 ετών).

Στους ξενώνες μπορούν να φιλοξενηθούν τόσο Ελληνίδες όσο και αλλοδαπές γυναίκες και τα παιδιά τους. Οι περισσότεροι ξενώνες παρέχουν φιλοξενία για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ. έως 3 μήνες) εκτός αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι που απαιτούν την παράταση της φιλοξενίας. Ο ξενώνας, δηλαδή, αποτελεί μια προσωρινή λύση στέγασης έως ότου αποκτήσεις δική σου στέγη και αυτονομηθείς οικονομικά.

Ένα πρόβλημα που είναι πιθανό να συναντήσεις κατά την αναζήτηση ενός Ξενώνα είναι ότι μπορεί να είναι πλήρεις καθώς ο αριθμός των Ξενώνων που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι πολύ περιορισμένος αλλά και η χωρητικότητα τους συνήθως είναι μικρή (π.χ. 20 άτομα συνολικά). Επίσης, τέτοιοι ξενώνες υπάρχουν κυρίως σε μεγάλες πόλεις (π.χ. Αθήνα, Πειραιάς, Ηράκλειο Κρήτης, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Λαμία, Βόλος). Επειδή, όμως η κατάσταση λειτουργίας των ξενώνων αλλάζει συχνά (είτε κλείνουν κάποιοι είτε ανοίγουν καινούριοι) καλό θα είναι να ενημερώνεσαι από την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 ή από τους φορείς παροχής υπηρεσιών σε κακοποιημένες γυναίκες (βλ. Οδηγός Φορέων Παροχής Υπηρεσιών σε Κακοποιημένες Γυναίκες).

Για να φιλοξενηθεί μια γυναίκα σε ξενώνα μπορεί είτε να τηλεφωνήσει απευθείας στους φορείς που επισημαίνεται στον Οδηγό ότι διαθέτουν Ξενώνα [με κόκκινο τετραγωνάκι] ή στους φορείς που επισημαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν στη διασύνδεση [με ροζ τετραγωνάκι].

---

Δυστυχώς αυτό πράγματι συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις, όμως εσύ πρέπει να ξέρεις πως όταν αναφέρεις ενδοοικογενειακή βία, η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να έρθει στο σπίτι σου ή στο χώρο που βρίσκεσαι για να ελέγξει τι συμβαίνει.

Επειδή η ενδοοικογενειακή βία είναι αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα (άρθρο 17, Ν.3500/2006), η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να έρθει αν κληθεί, ακόμα και ανώνυμα. Κι αυτό γιατί η αστυνομία οφείλει να ερευνήσει κάθε καταγγελία (επώνυμη ή ανώνυμη) που λαμβάνει για κάθε αυτόφωρο έγκλημα προκειμένου να διαπιστώσει αν ισχύει ή όχι. Συνεπώς όταν συμβαίνει αυτό, μπορείς να κάνεις τα εξής:

• να μην ξεχάσεις να πεις ότι αυτό που καταγγέλλεις είναι ενδοοικογενειακή βία
• εάν κινδυνεύεις, να φροντίσεις να το πεις ξεκάθαρα
• να υπενθυμίσεις, αν χρειαστεί, ότι με βάση το Νόμο 3500/2006 η αστυνομία είναι υποχρεωμένη να έρθει να ελέγξει την καταγγελία σου
• να τηλεφωνήσεις στον/στη δικηγόρο σου ή σε έναν φορέα που παρέχει νομική συμβουλευτική σε κακοποιημένες γυναίκες, που θα μιλήσει με την αστυνομία εκ μέρους σου
• να γνωρίζεις πως όταν ένας/μία αστυνομικός δεν κάνει το καθήκον του/της, έχεις δικαίωμα να υποβάλλεις αναφορά στην Υπηρεσία του/της

Τα ίδια ισχύουν και αν εσύ η ίδια πας στο Αστυνομικό Τμήμα για να κάνεις καταγγελία για ενδοοικογενειακή βία.

Με άλλα λόγια, η αστυνομία αμέσως μόλις ενημερωθεί για την ύπαρξη ενδοοικογενειακής βίας οφείλει:

• να πάει αμέσως να ελέγξει (αν έχει κληθεί με οποιοδήποτε τρόπο)
• να καταγράψει το περιστατικό στο βιβλίο αδικημάτων και συμβάντων, (είτε η αναφορά έγινε τηλεφωνικά είτε αυτοπροσώπως στο Αστυνομικό Τμήμα) και
• να ενημερώσει εγγράφως τον/την Εισαγγελέα (για το ποιος είναι ο δράστης και για τις αποδείξεις).

---

Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα εάν εσύ είσαι πολίτης κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού μπορείς να κατοικείς σε όποιο άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. θέλεις.

Αν εσύ είσαι υπήκοος τρίτης χώρας:

• και ο σύζυγός σου είναι Έλληνας ή πολίτης άλλου Κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τότε είτε έχεις Δελτίο Διαμονής μέλους οικογένειας Έλληνα ή πολίτη κράτους-μέλους της Ε.Ε. με διάρκεια 5 έτη που σου επιτρέπει και να εργάζεσαι στην Ελλάδα, είτε έχεις Δελτίο Μόνιμης Διαμονής, επειδή έχεις ήδη ζήσει στην Ελλάδα με το σύζυγό σου για τουλάχιστον 5 συνεχόμενα χρόνια. Το Δελτίο Μόνιμης Διαμονής πρέπει να ανανεώνεται κάθε 10 χρόνια. Τα ανήλικα παιδιά σας, είτε έχουν Ελληνική ιθαγένεια αν ο πατέρας είναι Έλληνας είτε ιθαγένεια άλλου κράτους-μέλους της Ε.Ε., οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα διαμονής τους στην Ελλάδα.


• και ο σύζυγός σου είναι επίσης υπήκοος τρίτης χώρας, τότε έχεις πάρει Άδεια Διαμονής στην Ελλάδα για λόγους οικογενειακής επανένωσης, δηλαδή επειδή ο σύζυγος σου κατοικούσε νόμιμα στην Ελλάδα για 2 τουλάχιστον χρόνια και είχε δικαίωμα να φέρει κι εσένα και τα παιδιά (αν υπάρχουν). Αυτή η άδεια πρέπει να ανανεώνεται κάθε 2 χρόνια και σου επιτρέπει και να εργάζεσαι στην Ελλάδα. Αν έχουν ήδη περάσει 5 χρόνια από όταν πήρες την πρώτη άδεια διαμονής για λόγους οικογενειακής επανένωσης, έχεις πλέον τη δική σου Αυτοτελή Άδεια Διαμονής την οποία μπορείς να ανανεώνεις κάθε έτος αν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις (αν εργάζεσαι και μπορείς να συντηρήσεις τον εαυτό σου και τα παιδιά σου).
  Αν έχεις ήδη αποκτήσει Δελτίο Μόνιμης Διαμονής ή Αυτοτελή Άδεια Διαμονής, η παραμονή σου στην Ελλάδα αλλά και το δικαίωμά σου να εργαστείς δεν εξαρτάται καθόλου από το γάμο με το σύζυγό σου.
  Εάν δεν έχεις αποκτήσει ακόμα τέτοιου είδους άδεια, θα σου είναι χρήσιμο να γνωρίζεις ότι δικαιούσαι να αποκτήσεις τη δική σου άδεια διαμονής (και εργασίας) εάν το διαζύγιο ή η διακοπή της συμβίωσής σας έγινε εξαιτίας ενδοοικογενειακής βίας. Και αυτό ισχύει σε κάθε περίπτωση, είτε ο σύζυγός σου είναι Έλληνας ή πολίτης άλλου κράτους-μέλους της Ε.Ε., είτε είναι υπήκοος τρίτης χώρας .
  Αλλά, ακόμα και στην περίπτωση που δεν είσαι σε θέση να αποδείξεις ότι σε κακοποιεί, μπορείς να πάρεις διαζύγιο και να μη χάσεις εσύ και τα παιδιά σου την άδεια διαμονής σας στην Ελλάδα, αρκεί να ήσουν παντρεμένη πάνω από 3 χρόνια και να έχετε ζήσει τουλάχιστον 1 χρόνο στην Ελλάδα.

Χρήσιμο είναι επίσης να γνωρίζεις πως δικαιούσαι Δελτίο Διαμονής μέλους οικογένειας Έλληνα πολίτη (που μετά από 5 χρόνια μετατρέπεται σε Δελτίο Μόνιμης Διαμονής):

• εάν είσαι μητέρα ανήλικου παιδιού που έχει την ελληνική ιθαγένεια, επειδή ο πατέρας του είναι Έλληνας [την ιθαγένεια το παιδί την αποκτά αν υπάρχει γάμος, σύμφωνο συμβίωσης, υιοθεσία ή αναγνώριση πατρότητας].
• εάν σου έχει ανατεθεί η επιμέλεια του ανήλικου παιδιού σας, το οποίο έχει ιθαγένεια είτε Ελληνική είτε άλλου κράτους-μέλους της Ε.Ε.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, μάλιστα, δεν έχει σημασία εάν ήσουν παντρεμένη ή για πόσο χρόνο παρέμεινες παντρεμένη πριν το διαζύγιο.

---

Ο Ν.3500 για την ενδοοικογενειακή βία θεωρεί (αρ. 1, παρ. 2) ότι κάποια άτομα είναι «οικογένεια» είτε ζουν κάτω από την ίδια στέγη είτε όχι, ενώ κάποια άλλα άτομα τα θεωρεί «οικογένεια» μόνο εφόσον συγκατοικούν στο ίδιο σπίτι.

Στην πρώτη κατηγορία (δηλαδή, θεωρούνται ότι αποτελούν οικογένεια, είτε ζουν στο ίδιο σπίτι είτε σε διαφορετικά) ανήκουν τα παρακάτω άτομα:

• σύζυγοι αλλά και πρώην σύζυγοι. Στους τέως συζύγους μάλιστα, δεν υπάρχει κανένας χρονικός περιορισμός, ως προς το πότε πήρες το διαζύγιό σου, και φυσικά δεν απαιτείται να μένετε μαζί.
• συγγενείς πρώτου βαθμού, εξ αίματος ή εξ αγχιστείας (γονείς – πεθερικά, παιδιά): τα παιδιά μπορεί να είναι βιολογικά ή υιοθετημένα, κοινά ή μόνο του ενός εκ των δύο συζύγων/συντρόφων
• συγγενείς δεύτερου βαθμού, εξ αίματος ή εξ αγχιστείας (αδέρφια, παππούδες, γιαγιάδες, εγγόνια)

«Οικογένεια» θεωρούνται επίσης, αλλά ΜΟΝΟ εφόσον ζουν στο ίδιο σπίτι:

• οι χωρίς γάμο σύντροφοι και τα παιδιά τους (κοινά ή μόνο του ενός ατόμου), είτε έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης είτε όχι. Για να θεωρηθούν, όμως, οικογένεια όταν δεν υπάρχει σύμφωνο συμβίωσης, θα πρέπει να έχει περάσει κάποιο χρονικό διάστημα κοινής συμβίωσης ώστε ο νόμος να θεωρήσει ότι το ζευγάρι είναι «μόνιμοι σύντροφοι»
• οι συγγενείς τρίτου βαθμού, εξ αίματος ή εξ αγχιστείας (ανίψια, θείοι, θείες, προ-παππούδες, προ-γιαγιάδες, δισέγγονα)
• οι συγγενείς τέταρτου βαθμού, εξ αίματος ή εξ αγχιστείας (πρώτα ξαδέρφια, θείοι και θείες των γονέων, προ-προ-παππούδες, προ-προ-γιαγιάδες, τρισέγγονα)
• κάθε ανήλικο άτομο που συγκατοικεί με την οικογένεια, ακόμα και αν δεν έχει καμία συγγένεια με κανένα άτομο
• αν κάποιο μέλος της οικογένειας είναι ανάδοχος γονέας ή επίτροπος ενός παιδιού ή δικαστικός παραστάτης ενός ενήλικου ατόμου, αυτό το ανήλικο ή ενήλικο άτομο θεωρείται ότι είναι μέλος της συγκεκριμένης οικογένειας

Αν η σχέση που έχεις με το σύντροφό σου δεν σου επιτρέπει να τον καταγγείλεις για ενδοοικογενειακή βία, δεν σημαίνει ότι είσαι απροστάτευτη: σε τέτοιες περιπτώσεις έχουν εφαρμογή οι γενικές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, όπως για παράδειγμα, οι διατάξεις σχετικά με σωματικές βλάβες (άρθρα 308 – 314 Π.Κ.), το βιασμό και την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας (άρθρα 336 και 337 Π.Κ.).

---

Σε κάθε σχέση υπάρχουν διαφωνίες και καβγάδες… υπάρχουν στιγμές που κάνουμε ή λέμε πράγματα που μετά τα μετανιώνουμε... αλλά υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε μια διαφωνία και στην κακοποίηση.
Η Βία μεταξύ Ερωτικών Συντρόφων δεν είναι μια διαφωνία ή ένας τσακωμός… είναι ένα έγκλημα, όπως είναι και μια ληστεία, και μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε γυναίκα.

Είναι ένα σύνολο επώδυνων επιθετικών και εξαναγκαστικών συμπεριφορών που κάνει κάποιος που έχει, είχε ή επιθυμεί να έχει ερωτική σχέση με ένα ενήλικο ή έφηβο άτομο, με μοναδικό στόχο να εξουσιάζει και να ελέγχει το άτομο αυτό.

Μοναδικός στόχος, δηλαδή, του ατόμου που κακοποιεί τη σύντροφό του είναι να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο της ζωής της, και για να το επιτύχει αυτό μπορεί να καταφεύγει κατ’ επανάληψη σε διάφορες μεθόδους και συμπεριφορές. Παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών μπορεί να είναι η πρόκληση σωματικού τραύματος, η ψυχολογική και η σεξουαλική κακοποίηση, η σταδιακή κοινωνική απομόνωση του θύματος από το φιλικό ή οικογενειακό της περιβάλλον, η αποστέρηση υλικών και οικονομικών πόρων ή της ελευθερίας κινήσεών της αλλά και ο εκφοβισμός μέσω στενής παρακολούθησης, με τη χρήση απειλών ή με άλλο τρόπο.

Πηγή: Πετρουλάκη, Κ., Τσιριγώτη, Α., Κουβέλη, Ε., & Σωτηρίου, Π. (2013). Οδηγός «Απόδρασης» από μια βίαιη σχέση (σελ. 19). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας.

---

Αρκετές φορές ο κόσμος θεωρεί ότι μια γυναίκα είναι κακοποιημένη μόνο όταν έχει εμφανή σημάδια στο σώμα της, όπως μελανιές ή άλλα τραύματα. Η αλήθεια όμως είναι ότι η Βία μεταξύ Ερωτικών Συντρόφων έχει τρεις κύριες μορφές:

• Ψυχολογική κακοποίηση
• Σωματική κακοποίηση
• Σεξουαλική κακοποίηση

 

Ψυχολογική Κακοποίηση. Η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να είναι τόσο λεκτική όσο και μη λεκτική, και να συμβαίνει είτε κατ’ ιδίαν ή μπροστά σε άλλα άτομα. Τα “ψυχολογικά όπλα” που χρησιμοποιεί με συστηματικό τρόπο το άτομο που κακοποιεί τη σύντροφό του είναι πάρα πολλά και μπορεί να ξεκινούν από προσβολές και να καταλήγουν μέχρι και την καταδίωξη της συντρόφου. Ενδεικτικά παραδείγματα συμπεριφορών ψυχολογικής κακοποίησης είναι:

• Λεκτική κακοποίηση: την προσβάλει, της βάζει τις φωνές, τη βρίζει, την αποκαλεί με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, τη μειώνει, την εξευτελίζει, την περιφρονεί, την ταπεινώνει, την ντροπιάζει, την κατηγορεί συνεχώς και χωρίς λόγο, της ασκεί συνεχώς κριτική
• Συναισθηματικός εκφοβισμός: την τρομοκρατεί, χρησιμοποιεί τα παιδιά για να την χειραγωγήσει ή να την εκφοβίσει (π.χ. απειλεί ότι θα πάρει τα παιδιά μακριά της ή ότι θα πάρει την επιμέλεια των παιδιών), απειλεί ότι θα κάνει κακό στην ίδια, στα παιδιά ή σε άλλα αγαπημένα της πρόσωπα, απειλεί ότι θα χρησιμοποιήσει σωματική βία, απειλεί ότι θα τη σκοτώσει ή ότι θα αυτοκτονήσει, σπάει αντικείμενα, καταστρέφει τα πράγματά της ή απειλεί ότι θα το κάνει, βασανίζει το κατοικίδιο ζώο της/τους
• Την απομονώνει από το οικογενειακό ή φιλικό της περιβάλλον, δεν την αφήνει να κάνει δραστηριότητες που της αρέσουν, δεν της επιτρέπει να παίρνει αποφάσεις
• Μη λεκτική κακοποίηση: κάνει όλα τα παραπάνω χωρίς να πει ούτε λέξη, παρά μόνο μέσα από εκφράσεις του προσώπου του και νεύματα, με χειρονομίες ή ακόμα και μέσω αδιαφορίας (π.χ. αγνοεί τα συναισθήματά της ή σταματάει να της μιλάει)
• Την ελέγχει διαρκώς, ζηλεύει υπερβολικά και χωρίς λόγο, είναι κτητικός, ελέγχει συνέχεια που είναι και τι κάνει, ψάχνει τα πράγματά της
• Την καταδιώκει, δηλαδή, παρακολουθεί τις κινήσεις της, εμφανίζεται μπροστά της από το πουθενά χωρίς προειδοποίηση, την παρενοχλεί και/ή την απειλεί συστηματικά με διάφορους τρόπους (π.χ. κάνει “βουβά” τηλεφωνήματα, στέλνει πάρα πολλά και/ή απειλητικά SMS ή ηλεκτρονικά μηνύματα, στέλνει ανεπιθύμητα δώρα ή αντικείμενα που εκπέμπουν απειλητικά μηνύματα κ.ά.)
• Οικονομική κακοποίηση: δεν της επιτρέπει να εργαστεί ή να έχει πρόσβαση σε χρήματα και σε τραπεζικούς λογαριασμούς (δικούς της ή κοινούς) ή της δίνει πολύ λίγα χρήματα, ελέγχει τι ξοδεύει και πού, την εξαναγκάζει να του δώσει την περιουσία της ή ότι χρήματα έχει, της αποκρύπτει πληροφορίες για το οικογενειακό εισόδημα.

Η ψυχολογική κακοποίηση δεν αφήνει σημάδια στο σώμα της γυναίκας αλλά αφήνει σημάδια βαθιά χαραγμένα στην ψυχή της. Σιγά-σιγά, ύπουλα αλλά συστηματικά, μειώνει την αυτοεκτίμησή της, το αίσθημα ασφάλειας και αυτοελέγχου της, με αποτέλεσμα να φοβάται, να αμφιβάλει για τον εαυτό της ή να αναρωτιέται μήπως έχει χάσει “τα λογικά της”, να αισθάνεται ότι δεν αξίζει τίποτα ή ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς εκείνον ή ότι κανείς άλλος δεν θα τη θέλει αν εκείνος την εγκαταλείψει.
Στην πραγματικότητα, δηλαδή, η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να είναι το ίδιο -ή και περισσότερο- επώδυνη με τη σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, συχνά, είτε συνυπάρχει με άλλες μορφές βίας είτε προετοιμάζει το έδαφος για την εμφάνισή τους.

 

Σωματική Κακοποίηση. Η σωματική κακοποίηση, περιλαμβάνει συμπεριφορές που προκαλούν ή που μπορεί να προκαλέσουν σωματικό πόνο ή τραυματισμό. Οι συμπεριφορές αυτές άλλοτε αφήνουν σημάδια στο σώμα και άλλοτε όχι αλλά σε κάθε περίπτωση η σωματική κακοποίηση αποτελεί την πιο επικίνδυνη μορφή βίας καθώς μπορεί να καταλήξει ακόμη και στο θάνατο.
Ενδεικτικά παραδείγματα συμπεριφορών σωματικής βίας είναι όταν εκείνος:

• τη σπρώχνει, τη χαστουκίζει, την κλωτσάει, τη χτυπάει με γροθιές, τη δαγκώνει, την τραβά από τα μαλλιά ή από τα άκρα, της προκαλεί εγκαύματα (με τσιγάρο, καυτό σίδερο ή της ρίχνει καυτό νερό)
• τη χτυπά με αντικείμενα ή τη ρίχνει επάνω σε αντικείμενα
• προσπαθεί να τη στραγγαλίσει ή να την πνίξει
• την απειλεί ή της επιτίθεται με μαχαίρι ή όπλο
• την εγκαταλείπει σε ένα επικίνδυνο ή απομακρυσμένο μέρος
• την κλειδώνει ή τη δένει για να της περιορίσει την ελευθερία κίνησης
• της στερεί υλικούς πόρους για την κάλυψη των βασικών της αναγκών (π.χ. τροφή, νερό) ή της στερεί τον ύπνο
• δεν της επιτρέπει να λάβει την ιατρική βοήθεια ή τα φάρμακα που χρειάζεται όταν είναι άρρωστη ή τραυματισμένη.

Συχνά η σωματική κακοποίηση ξεκινά από ένα απλό σπρώξιμο ή ένα χαστούκι αλλά με το πέρασμα του χρόνου μπορεί να γίνει όλο και πιο συχνή και πιο επικίνδυνη. Μπορεί να ξεκινήσει οποιαδήποτε στιγμή, ενώ υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να ξεκινήσει κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης ή να γίνει πιο έντονη ή πιο επικίνδυνη τη στιγμή που το θύμα πάει να εγκαταλείψει τη σχέση. Κι αυτό συμβαίνει επειδή τα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα (όταν, δηλαδή, αναμένεται ο ερχομός ενός παιδιού ή όταν η γυναίκα εκφράσει την επιθυμία χωρισμού) μπορεί να κάνουν το δράστη να αισθανθεί ότι χάνει τον έλεγχο της συντρόφου του και, για να τον επανακτήσει, μπορεί είτε να ξεκινήσει να την κακοποιεί και σωματικά είτε να χρησιμοποιήσει ακόμα πιο βίαιες συμπεριφορές που μπορούν να απειλήσουν ακόμα και τη ζωή της.

 

Σεξουαλική Κακοποίηση. Μια γυναίκα κακοποιείται σεξουαλικά όταν ο σύντροφός της την εξαναγκάζει -είτε με σωματική βία είτε με άλλο τρόπο (π.χ. απειλές, εκφοβισμός)- να συμμετέχει σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη παρά τη θέλησή της. Δεν έχει σημασία αν η πράξη αυτή έχει ολοκληρωθεί ή όχι, καθώς ακόμα και η απόπειρα τέτοιων πράξεων είναι σεξουαλική κακοποίηση.
Επίσης, σεξουαλική κακοποίηση είναι και η απόπειρα ή τέλεση σεξουαλικής πράξης εάν εκείνη δεν είναι σε θέση να κατανοήσει τη φύση ή τις συνθήκες της πράξης, να αρνηθεί τη συμμετοχή της ή να δηλώσει την προθυμία συμμετοχής της λόγω κάποιας ασθένειας, διαταραχής ή άλλης ιατρικής συνθήκης ή επειδή βρίσκεται υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.
Τέλος, σεξουαλική κακοποίηση είναι και ο σκόπιμος τραυματισμός της συντρόφου κατά τη σεξουαλική επαφή.
Παραδείγματα συμπεριφορών σεξουαλικής κακοποίησης είναι:

• βιασμός ή απόπειρα βιασμού
• ανεπιθύμητα σεξουαλικά αγγίγματα
• εξαναγκασμός συμμετοχής σε υποτιμητικές σεξουαλικές πράξεις
• εξαναγκασμός σε σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις
• εξαναγκασμός σε σεξουαλική επαφή με άλλα άτομα ή σε πορνεία.

Πηγή: Πετρουλάκη, Κ., Τσιριγώτη, Α., Κουβέλη, Ε., & Σωτηρίου, Π. (2013). Οδηγός «Απόδρασης» από μια βίαιη σχέση (σελ. 19-22). Αθήνα: Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας.

---

Εάν αισθανθείτε ότι κινδυνεύετε, τηλεφωνήστε στο 100 και πείτε ότι καλείτε για ενδοοικογενειακή βία. Μόλις έρθει το περιπολικό, εάν δεν συλλάβουν τον σύζυγό σας, ζητήστε να σας πάρουν εσάς μαζί στο Αστυνομικό Τμήμα και από εκεί επικοινωνήστε μαζί μας ή με την Γραμμή SOS 15900. Είναι πολύ σημαντικό για κάθε γυναίκα που βρίσκεται σε μια σχέση κακοποίησης να φτιάξει το δικό της Σχέδιο Ασφαλείας. Μπορείς να βρεις στον Οδηγό απόδρασης από μια Βίαιη Σχέση χρήσιμες πληροφορίες και οδηγίες που θα σε βοηθήσουν να σκεφτείς και να φτιάξεις το δικό σου Σχέδιο Ασφαλείας.

---